Historia

W pierwszej połowie lat dwudziestych XX w. sukcesywnie przygotowywano infrastrukturę ośrodka szkolenia lotniczego w Dęblinie. Plany rozbudowy sygnował szef Departamentu IV Żeglugi Powietrznej w Ministerstwie Spraw Wojskowych i dowódca polskiego lotnictwa (1923–1924) gen. Francois-Leon Leveque. Na mocy rozkazu gen. Włodzimierza Zagórskiego 5 listopada 1925 r., w miejscu Wyższej Szkoły Pilotów, rozpoczęła działalność Oficerska Szkoła Lotnictwa w Grudziądzu, którą po zakończeniu budowy zamierzano przenieść do Dęblina. Strukturę wewnętrzną szkoły tworzyły: Dział Nauk, Oddział Szkolny (dwie eskadry szkolne), Eskadra Wywiadowcza, Park Szkolny i Dział Administracyjny. Pierwszym komendantem mianowano byłego dowódcę 4 Pułku Lotniczego w Toruniu płk pil. Romana Florera. 14 kwietnia 1927 r. rozpoczął się dębliński, trwający do chwili obecnej, okres w historii Szkoły. W kolejnych latach doszło do zmiany nazwy na Szkoła Podchorążych Lotnictwa, a następnie jej włączenia w zreformowany system kształcenia lotniczego. Od 1929 r. SPL stanowiła część Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. Ostatnią zmianę organizacyjna przed wojną zrealizowano w 1937 r. W ramach programu modernizacji lotnictwa na lata 1937-1942 przekształcono CWOL w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1. Szkoła Orląt należała do najnowocześniejszych szkół lotniczych.

Głównym celem OSL, a następnie SPL było przygotowywanie kandydatów na oficerów i podchorążych rezerwy lotnictwa. Szef Departamentu Lotnictwa MSWojsk płk Ludomił Rayski od momentu objęcia stanowiska dążył do odmłodzenia i budowy „zwartego korpusu kadry lotniczej”. Zamierzał ten cel osiągnąć poprzez ścisłą współpracę środowisk wojskowego i cywilnego oraz „zsynchronizowanie szkolnictwa lotniczego ze szkolnictwem bojowym w pułkach lotniczych (profesjonalne doskonalenie)”. W szkoleniu lotniczym z odpowiednią uwagą podchodzono zawsze do kształcenia teoretycznego i praktycznego, ale bardzo poważnie traktowano także aspekt wychowawczy. Kandydaci musieli spełnić warunku w zakresie obywatelstwa, wieku, stanu zdrowia, wykształcenia, przygotowania wojskowego i lotniczego, a także zdać egzaminy wstępne.

Przez blisko dziesięć lat Szkoła kształciła tylko obserwatorów. Zmiana koncepcji nastąpiła w trakcie szkolenia pierwszego rocznika i wywołała protesty części podchorążych. Pierwsza uroczysta promocja (II promocja) miała miejsce w Dęblinie 15 sierpnia 1928 r. Wśród promowanych wówczas byli przyszli dowódcy polskich dywizjonów w Wielkiej Brytanii: Zdzisław Krasnodębki, Walerian Jasionowski i Stefan Łaszkiewicz. Z kolei pierwsza promocja pilotów (IX promocja) odbyła się w SPL w 1936 r. W trzynastu przedwojennych promocjach promowano 615 obserwatorów i 344 pilotów.

Szkolenie w Dęblinie prowadzili najlepsi specjaliści m.in. ppłk pil. Jerzy Bajan, kpt. pil. Jan Hryniewicz, kpt. pil. Zdzisław Henneberg, por. pil. Witold Urbanowicz. Flotę szkoły w początkowym okresie stanowiły samoloty francuskie np. Breguet XIV i XIX, Potez XV, XXV, XXVII, Bleriot Spad S-VII. Przed wojną stopniowo wprowadzano polskie samoloty PWS 10, PZL P-7A, PZL P-23 A „Karaś”.

Podczas VI promocji 15 sierpnia 1932 r. „Ksiądz kapelan wygłosił kazanie, które poświęcił roli lotnika i jego służbie dla kraju: ≫jesteście wybrańcami losu; kiedy zajdzie potrzeba, będziecie bronić nie tylko własnego kraju, ale i wolności innych. Niejeden z was pozostanie legendą dla przyszłych pokoleń≪… – zapamiętałem te słowa, bo tak bardzo wydawały mi się wtedy patetyczne i nieprawdopodobne” – wspominał Witold Urbanowicz

Sprawdzian rozpoczął się w 1939 r. i trwał przez kolejne lata nad Polską, Francją, Wielką Brytanią, Niemcami, Włochami i Afryką Północną. 2 września 1939 r. Niemcy przeprowadzili zmasowany nalot na Dęblin. Wkrótce podjęto decyzję o ewakuacji Szkoły na Wschód, a po 17 września 1939 r. do Rumunii. Dęblińscy instruktorzy współtworzyli we wrześniu 1939 r. tzw. Grupę Dęblińską (myśliwską), która próbowała podjąć walkę z niemieckimi nalotami. Niemcy wkroczyli do Dęblina 15 września i rozpoczęli tworzenie na ruinach Szkoły bazy szkoły Luftwaffe, jednostek lotniczych i warsztatów remontowych. Na liście zwycięzców walk powietrznych we wrześniu 1939 r. figuruje 16 sierżantów podchorążych pilotów XII i XIII promocji, którzy trafili do pułków zaledwie kilka tygodni wcześniej. Z blisko tysiąca szkolących się w OSL i SPL w Dęblinie obserwatorów i pilotów ponad 220 zginęło w czasie II wojny światowej, blisko 190 poniosło śmierć w wypadkach lotniczych w latach 1927–1945.

103 absolwentów „dęblińskiej skrzydlatej szkoły” uczestniczyło w bitwie o Anglię, a 29 (głównie absolwenci OSL i SPL) osiągnęło w latach 1939–1945 status asa myśliwskiego (minimum pięć zestrzeleń). W tym okresie do rangi legendy urosły wyczyny Witolda Urbanowicza, Stanisława Skalskiego, Jana Zumbacha, Eugeniusza Horbaczewskiego, Bolesława Gładycha, Wacława Króla, Zdzisława Henneberga, Witolda Łokuciewskiego i wielu innych. Wyszkoleni w Dęblinie lotnicy szkolili na Wyspach swoich następców. Tradycję Szkoły Orląt kontynuował 315 Dywizjon Myśliwski „Dębliński”, który zakończył „szlak bojowy” udziałem w operacji bombardowania siedziby Hitlera w Berchtesgaden. „Kolejarze” z 315 również współcześnie stanowią ważną część tradycji dęblińskiego ośrodka lotniczego.

Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczął się trudny okres w dziejach Szkoły Orląt. Polska znalazła się w strefie wpływów ZSRS z wszystkimi tego faktu konsekwencjami. Wielu lotników Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie stanęło przed bardzo poważnym dylematem wyboru dalszej drogi. Rozgoryczeni i zniechęceni wybierali emigrację w najodleglejsze rejony świata lub decydowali się na powrót do Polski. Wiosną 1945 r. szkolenie lotniczy, prowadzone od jesieni 1944 r. w Wojskowej Szkole Lotniczej Wojska Polskiego w Zamościu, przeniesiono do Dęblina powołując Wojskową Szkołę Pilotów. W 1946 r. zmieniono jej nazwę na Oficerska Szkoła Lotnicza Wojska Polskiego. Znakiem nowej rzeczywistości stała się obecność oficerów sowieckich. Skrócony, wojenny, program kształcenia realizowano do 1947 r. Od tego momentu zarówno szkolenie teoretyczne jak i praktyczne realizowano w sposób pogłębiony. Było to szczególnie ważne, ponieważ pod koniec lat czterdziestych zmniejszono wymogi dla kandydatów. W tym okresie do Polski wracali z Zachodu polscy lotnicy. Jednym z nich był płk Szczepan Ścibior, który w 1947 r. został mianowany komendantem Szkoły Orląt. W atmosferze czystek w Wojsku Polskim charakteryzującej się szczególną podejrzliwością wobec osób wracających z Zachodu, pomimo pozytywnych opinii na temat szkolenia w Dęblinie, 9 sierpnia 1951 r. został aresztowany. Po kilku miesiącach brutalnego śledztwa obok innych oficerów lotnictwa zasiadł na ławie oskarżonych. Najwyższy Sąd Wojskowy na podstawie fałszywych oskarżeń skazał go na karę śmierci. Wyrok wykonano 7 sierpnia 1952 r. Lista represjonowany lotników była znacznie dłuższa. Znalazł się na niej także Stanisław Skalski. Atmosfera represji politycznych wpływała na decyzję o podjęciu próby ucieczki na Zachód. W 1956 r. po kilku ucieczkach pilotów wojskowych, udaną próbę podjęli także czterej podchorążowie OSL na samolotach Jak-18, którzy dotarli do Austrii. Wywołało to groźne dla kadry Szkoły reperkusje.

W latach pięćdziesiątych rozpoczął się nowy etap zimnej wojny w związku z tym intensywnie rozbudowywano polskie lotnictwo. W oczywisty sposób wpływało to także na szkolenie kadr. Powrócono do koncepcji skrócenia okresu szkolenia i zwiększono znacznie liczbę przyjmowanych do Szkoły kandydatów. Duży nacisk położono na szkolenie ideologiczne. Założenia te uległy zmianie po kilku latach w związku z rozwojem technologii lotniczej. W początkach lat pięćdziesiątych pojawiły się w Wojsku Polskim pierwsze samoloty odrzutowe Jak – 17 i MiG – 15, co miało istotny wpływ na zmianę organizacji szkolenia i weryfikacji kandydatów do lotnictwa. Samoloty MiG – 15 Szkoła otrzymała jesienią 1956 r. W ramach ogólnej reformy szkolnictwa wojskowego przeprowadzonej w 1968 r. OSL zmieniła nazwę na Wyższa Oficerska Szkoła Lotnicza im. Jana Krasickiego. WOSL była wyższą uczelnią pierwszego stopnia z wydłużonym do 4 lat okresem nauki, w ramach której zwiększono zakres wiedzy ogólnej i ogólnotechnicznej. Ówczesny komendant Szkoły gen. Józef Kowalski nawiązał bliską współpracę m.in. z UMCS w Lublinie i zrealizował wiele inwestycji, które wpłynęła na poziom i warunki kształcenia w Dęblinie. W 1969 r. powstał pomnik poświęcony „Bohaterskim Lotnikom Dęblińskiej „Szkoły Orląt”. Z kolei w latach siedemdziesiątych wielką popularność zdobył absolwent i późniejszy Komendant WOSL gen. bryg. pil. Mirosław Hermaszewski. W dniach 27 czerwca – 5 lipca 1978 r. w ramach programu Intekosmos wówczas mjr M. Hermaszewski odbył lot na statku kosmicznym Sojuz 30.

W okresie 35 lat, które upłynęły od przełomu politycznego roku 1989 Szkoła Orląt przeszła głęboką przebudowę. Jej podstawą były zarówno zmiany zachodzące w SZ RP jak i w szkolnictwie wyższym w Polsce. Ważnym czynnikiem, który modernizację inicjował i ukierunkowywał były nowe geostrategiczne cele Polski. Dążenie do integracji z zachodnim systemem sojuszów wojskowych i polityczno-gospodarczych, którego efektem było przystąpienie do NATO w 1999 r. i Unii Europejskiej w 2004 r., zainicjowało modernizację polskiej armii w zakresie: doktryn, kadr, struktur i uzbrojenia.

Z kolei wyższe szkolnictwo wojskowe w Polsce po 1989 r. przeszło drogę od wyższych szkół technicznych do uczelni wojskowych typu akademickiego, które posiadają osobowość prawną i mienie konieczne do realizacji zadań statutowych. Nadal jednak istotny wpływ na ich działanie ma Ministerstwo Obrony Narodowej. Kluczowe znaczenie dla funkcjonowania wyższego szkolnictwa wojskowego miały ustawy: z 27 lipca 2005 r. i 20 lipca 2018 r. Uczelnie te stały się bardziej autonomiczne, przyjęły jednolity system dziedzin i dyscyplin naukowych oraz oceniania poziomu kształcenia, przez co uzyskały porównywalność wykształcenia z uczelniami cywilnymi, a tym samym jego uznawalność. Poszerzeniu uległo spectrum możliwości rozwoju naukowego i prowadzenia badań naukowych. WSOSP/LAW aktywnie uczestniczy w międzynarodowych programach wymiany studentów i współpracy naukowej.

Od lat dziewięćdziesiątych trwa ewolucja sieci uczelni wojskowych, która na dzień dzisiejszy składa się z 5 akademii. Proces ten miał dynamiczny i burzliwy przebieg, a część proponowanych zmian spotkała się z krytyczną oceną znacznej części środowiska. W 1994 r. WOSL przeorganizowano w Wyższą Szkołę Oficerską Sił Powietrznych. Kluczowym elementem struktury organizacyjnej WSOSP był Wydział Lotnictwa, który odpowiadał za kształcenie i doskonalenie zawodowe oficerów i podoficerów oraz poprzez realizację badań naukowych uczestniczył w procesie modernizacji wojska. Od 2003 r. WSOSP prowadzi studia magisterskie na kierunku lotnictwo i kosmonautyka. Przez kilka lat Szkoła realizowała, w ramach studium oficerskiego, kształcenie kandydatów na oficerów posiadających wykształcenie wyższe zdobyte w uczelniach cywilnych. Od 2005 r. w ofercie edukacyjnej Szkoły Orląt znajdują się studia cywilne (początkowo tylko kierunek lotnictwo i kosmonautyka). W ramach doskonalenia zawodowego zainaugurowano w 2008 r. wojskowe studia podyplomowe. Podejmowano także starania o poszerzenie oferty edukacyjnej. W 2009 r. rozpoczęli studia pierwsi studenci kierunku bezpieczeństwo narodowe, w 2011 r. kierunku nawigacja, a 2012 logistyka. Wzrost liczby studentów wpłynął także na zmiany strukturalne uczelni. W 2010 r. powstał Wydział Bezpieczeństwa Narodowego i Logistyki (od 2019 r. Wydział Bezpieczeństwa Lotniczego), w 2019 r. Instytut Nawigacji, w tym samym roku samodzielna Katedra Logistyki, która przekształciła się w 2021 r. w Instytut Logistyki i Transportu. Samodzielną jednostką organizacyjną LAW jest także Studium Języków Obcych.

Najważniejszą zmianą było jednak podniesienie rangi uczelni, która na podstawie rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z 28 sierpnia 2018 r. zmieniła nazwę na Lotnicza Akademia Wojskowa. W 2021 r. LAW stworzyła z Akademią Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni Federację Akademii Wojskowych, której głównym celem jest połączenie działalności naukowej sfederowanych akademii. Obecnie LAW oferuje studia wojskowe na kierunkach: lotnictwo i kosmonautyka, nawigacja, inżynieria bezpieczeństwa powietrznego, logistyka oraz cywilne: lotnictwo i kosmonautyka, nawigacja, bezpieczeństwo narodowe, logistyka.

Kluczowe w procesie kształcenia w LAW jest szkolenie lotnicze. Do 2008 r. realizowane było w lotniczych pułkach szkolnych podlegających komendantowi WSOSP, natomiast od tego momentu przez jednostki 4 Skrzydła Lotnictwa Szkolnego posiadające statki powietrzne: TS-11, PZL-130, M-28, Mi-2, SW-4, An-2. Od 2019 r. szkolono podchorążych na M-346 Bielik, a w 2024 szkolenie rozpoczęła pierwsza kobieta. Po zmianach programu szkolenia praktycznego szkolenie podstawowe realizował Akademicki Ośrodek Szkolenia Lotniczego (obecnie Akademickie Centrum Szkolenia Lotniczego), który stopniowo rozbudowywał flotę statków powietrznych. Obecnie dysponuje samolotami: Diamond DA-20 C1, DA-42-VI i DA40NG, Zlin 143 LSi, 242 L, 536F, Piper PA-34 Seneka, An-2 oraz śmigłowcami Guimbal Babri G2 i Robinson R44 Raven II. W systemie szkolenia ważną rolę odgrywają symulatory: samolotów TS-11 Iskra i PZL-130 TC1 Orlik oraz ELITE-S 612 Cessna 172 RG, ELITE Pi-135 BITD, „Selekcjoner” śmigłowca Głuszec i samolotu F-16, FNTP-II śmigłowca SW-4 Puszczyk i śmigłowca Schweizer 300, do nauki pilotażu na śmigłowcach Cabri G2, FNTP-II samolotu M-28 Bryza + MCC/Seneca, Cessna 172 RG, symulator dezorientacji, symulator wirtualnego pola walki typu Virtual Battle Space (VBS-3), symulatorem proceduralny PC (GARMIN-1000), symulator RC z ekranem 50 cali z oprogramowaniem Aerofly RC 7, symulator ATC z oprogramowaniem ARTMACS (AiR Traffic Military And Civil Simulator), symulator IKS-80 Oberon, symulator sytuacji powietrznej (RDS-15). LAW dysponuje również specjalistycznymi laboratoriami i pracowniami.

Dynamiczny rozwój lotnictwa spowodował powołanie w WSOSP/LAW ośrodków i centrów szkoleniowych, które uczestniczą zarówno w procesie kształcenia studentów wojskowych i cywilnych jak i doskonalenia zawodowego żołnierzy zawodowych. Należą do nich: Akademickie Centrum Sportu, Akademickie Centrum Szkolenia Lotniczego, Centrum Informatyki, Centrum Szkolenia Personelu BSP, Centrum Szkolenia Personelu Służb Ruchu Lotniczego, Ośrodek Szkolenia Nawigatorów Naprowadzania, Wielonarodowe Centrum Szkolenia Integracji Powietrzno-Lądowej.

Szkoła Orląt dla środowiska lotników pełni rolę najważniejszego miejsc na lotniczej mapie Polski, w którym jak w soczewce skupiają się życiorysy absolwentów 127 promocji oficerskich, blisko dwudziestu roczników studentów cywilnych oraz setek wojskowych i cywilnych nauczycieli akademickich, instruktorów i pracowników uczelni. To tutaj jej blisko 100-letnie tradycje kultywują lotnicy i miłośnicy lotnictwa w ramach wielopokoleniowych spotkań, pokazów lotniczych i świąt patriotycznych. LAW – kontynuatorka tradycji Szkoły Orląt kształci nie tylko przyszłych oficerów lotnictwa, a także kadry lotnictwa cywilnego RP.